Khoa học công nghệ phát triển đã cho ra đời vô số những phát minh tuyệt vời, giúp ích không nhỏ cho đời sống, sức khỏe của con người. Và vacxin là một trong số đó. Nhờ có vacxin, con người đã tránh được không ít những căn bệnh nguy hiểm và ảnh hưởng do di chứng của bệnh để lại. Trong bài viết này, VnNews24h sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn vacxin là gì và cách sản xuất, cơ chế hoạt động của các loại vacxin hiện nay. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu nhé!
Mục lục bài viết
Vacxin là gì?
Vacxin hay vaccine, vắc-xin là một chế phẩm sinh học có tính kháng nguyên, có nguồn gốc từ vi sinh vật gây bệnh hoặc có cấu trúc kháng nguyên tương đồng với vi sinh vật gây bệnh, đã được bào chế đảm bảo độ an toàn. Khi đưa vào cơ thể, các kháng nguyên này được hệ miễn dịch phát hiện và chống lại, từ đó tạo ra kháng thể ngăn ngừa bệnh hiệu quả.
Những điều cần biết về vắc-xin
1. Công dụng của vắc-xin
- Vắc-xin giúp tạo ra kháng thể tự nhiên để chống lại bệnh tật. Khi tiêm chủng, hệ miễn dịch của chúng ta nhận diện vắc-xin là một vật thể lạ và sẽ tự động tiêu diệt cũng như ghi nhớ chúng, từ đó hình thành kháng thể cho loại bệnh này. Về sau, khi nguồn bệnh thật tấn công, hệ miễn dịch sẽ có thể tiêu diệt nhanh chóng và hiệu quả.
- Đối với một số loại bệnh, vaccine có tác dụng hỗ trợ điều trị.
- Nhờ có vắcxin mà hàng triệu trẻ em tránh được những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, hàng tỷ người không bị mắc bệnh hay di chứng do bệnh gây ra.
- Khi đa số mọi người đều đã được tiêm chủng một loại vaccine nào đó, căn bệnh đó có thể biến mất hoàn toàn khỏi cộng đồng hoặc trở thành một căn bệnh thông thường, không mang lại những hậu quả nguy hiểm.
2. Các loại vaccine hiện nay
Trên thế giới hiện nay đã có rất nhiều loại vacxin ra đời để phòng ngừa, chữa trị các căn bệnh nguy hiểm. Phổ biến nhất có thể kể đến: vaccine đậu mùa, rubella, lao phổi, uốn ván,…và cả vacxin Covid-19. Để phân loại vacxin theo phương pháp sản xuất thì gồm có 5 loại:
- Vắc-xin giải độc tố: Sản xuất từ ngoại độc tố của vi khuẩn, virus đã được bào chế để mất đi tính độc, giữ lại kháng nguyên. Một số loại vacxin được sản xuất bằng phương pháp này: vaccine uốn ván, bạch hầu,….
- Vắc-xin bất hoạt: Được sản xuất từ vi sinh vật gây bệnh đã chết. Loại vắc-xin này được đánh giá là an toàn hơn vacxin sống nhưng vì thế mà tính miễn dịch cũng yếu hơn, cần được tiêm nhắc lại nhiều mũi để duy trì khả năng miễn dịch. Ví dụ: vaccine tả, ho gà, viêm não Nhật Bản,….
- Vắc-xin sống giảm độc lực: Được sản xuất từ loại vi sinh vật gây bệnh hoặc vi sinh vật tương tự đã được giảm đi động lực. Sử dụng loại vacxin này, cơ thể sẽ tạo ra kháng thể tự nhiên mạnh, lâu dài chỉ với một hoặc hai liều. Chẳng hạn như: vaccine Sabin ngừa bại liệt, vaccine sởi, thương hàn,….
- Vắc-xin tách chiết: Tách kháng nguyên từ vi sinh vật gây bệnh để điều chế: Ví dụ: kháng nguyên polysaccharid của cầu khuẩn màng não, polysaccharid của phế cầu,….
- Vắc-xin tái tổ hợp: Sử dụng công nghệ hiện đại gen mã hóa cho kháng nguyên vi sinh vật có thể làm vắcxin được cấp và tái tổ hợp vào E.coli hoặc một dòng tế bào thích hợp. Đây là công nghệ mới ra đời, hiện đang được nghiên cứu trên vi khuẩn, virus gây bệnh HIV, dại và sởi.
3. Đối tượng tiêm vắcxin
- Những người có nguy cơ cao nhiễm bệnh mà chưa có kháng thể miễn dịch.
- Đối với người lớn ưu tiên tiêm chủng cho những người thuộc nhóm nguy cơ cao.
- Đối với trẻ em khuyến khích tìm chủng rộng rãi vì đây là thế hệ quan trọng cho việc phát triển nguồn nhân lực của mỗi quốc gia.
- Các loại vắc-xin đặc thù được khuyến nghị là dành riêng cho một số nhóm đối tượng nhất định chẳng hạn như phụ nữ phụ nữ có thai.
4. Đối tượng không được tiêm vắcxin
- Những người đang bị sốt cao.
- Người có biểu hiện dị ứng hoặc tiền sử dị ứng với một số thành phần trong vacxin.
- Vacxin sống giảm độc lực không được tiêm cho người bị thiếu hụt miễn dịch hoặc người đang dùng thuốc đàn áp miễn dịch, người mắc các bệnh ác tính và phụ nữ mang thai.
5. Thời gian tiêm chủng
- Một số loại vaccine cần tiêm cho trẻ sơ sinh và trẻ trong độ tuổi khuyến nghị.
- Tiêm chủng trước mùa dịch để cơ thể có đủ thời gian hình thành miễn dịch.
- Một số loại vắc-xin có thời gian tiêm chủng nhắc lại tùy thuộc vào thời gian duy trì được hình thành miễn dịch bảo vệ.
6. Liều lượng tiêm vắcxin
Từng loại vacxin có liều lượng tiêm khuyến nghị khác nhau. Một số loại chỉ cần tiêm một mũi duy nhất trong đời, đủ khả năng để hình thành miễn dịch vĩnh viễn hoặc tiêm nhắc lại sau nhiều năm, thời gian miễn dịch có hạn. Cũng có các loại vắc-xin cần tiêm nhắc lại nhiều lần trong khoảng thời gian quy định mới đủ khả năng hình thành miễn dịch trong nhiều năm.
7. Đường tiêm vắc-xin
Đường để đưa vắc-xin vào cơ thể phổ biến nhất có hai dạng: Tiêm trực tiếp vào trong da, dưới da hoặc tiêm bắp; Uống, kích thích miễn dịch tại đường ruột hơn so với tiêm. Ngoài ra, còn có hai phương pháp khác ít phổ biến hơn: Chủng, hiện nay rất ít được dùng; Hít, là con đường mới được nghiên cứu gần đây, chưa được áp dụng rộng rãi.
8. Một số tác dụng phụ khi tiêm vắc-xin
Khi tiêm vacxin, tác dụng phụ có thể xảy ra tùy thuộc vào cơ địa của từng người. Một số tác dụng phụ thường gặp như: đau nhức, sưng tấy tại nơi tiêm, sốt nhẹ. Nếu tiêm chủng không đảm bảo vô khuẩn còn có thể gây nhiễm trùng. Một số tác dụng phụ nặng hơn bao gồm: co giật và sốc phản vệ.
9. Bảo quản vắc-xin
Phần lớn các loại vaccine hiện nay đều cần được bảo quản trong điều kiện khô, tối và lạnh. Quy trình bảo quản của các loại vaccine là không giống nhau. Có thể sử dụng phích vắc-xin, hòm lạnh hoặc tủ lạnh, nhiệt độ từ 2 đến 8 °C để bảo quản. Vaccine cần được bảo quản tốt từ ngay sau khi sản xuất cho đến khi được đưa vào cơ thể con người.
Trên đây là một số thông tin liên quan đến các loại vaccine VnNews24h muốn chia sẻ với bạn đọc. Hi vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn vacxin là gì, các loại vacxin hiện nay được sản xuất như thế nào và nhiều thông tin quan trọng khác về vaccine. Hãy luôn luôn chủ động tiêm phòng và đi đúng lịch hẹn để đảm bảo khả năng miễn dịch tốt nhất các bạn nhé!
Tham khảo thêm:
Cách tăng sức đề kháng cho trẻ bố mẹ cần biết
Phòng ngừa 5 loại bệnh thường gặp bằng nước uống
Phát minh mới có thể cứu sống hàng nghìn bệnh nhân mắc bệnh tim
